Tò he, một trong những món đồ chơi dân gian độc đáo của Việt Nam, không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn là minh chứng cho sức sáng tạo và bàn tay tài hoa của người nghệ nhân. Dù trải qua bao thăng trầm, nghệ thuật nặn tò he vẫn tồn tại và phát triển mạnh mẽ, trở thành biểu tượng văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc.
Tinh thần độc đáo trong nghệ thuật
Trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, tò he nổi bật như một nét đẹp truyền thống, mang đậm dấu ấn của sự sáng tạo và tinh thần dân tộc. Được làm từ bột gạo tẻ nhuộm màu tự nhiên, mỗi con tò he là sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật điêu luyện và óc thẩm mỹ tinh tế của người nghệ nhân.
Xuất phát từ thời Lê, khoảng thế kỷ 17, nghệ thuật nặn tò he gắn liền với các lễ hội làng quê Bắc Bộ, nơi người dân sáng tạo những hình tượng con giống, nhân vật huyền thoại để dâng cúng thần linh. Dần dần, những con tò he trở thành đồ chơi phổ biến, gắn bó với ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ Việt Nam.
Không giống các loại hình nghệ thuật khác, tò he không có mẫu cố định mà biến hóa linh hoạt theo óc sáng tạo của nghệ nhân. Với những đôi bàn tay khéo léo, họ tạo ra từ những búp sen, con rồng đến các nhân vật dân gian như chú Tễu, cô Tấm, hay cả những hình tượng hiện đại như siêu nhân, công chúa. Sự đa dạng trong hình dáng và màu sắc khiến tò he luôn cuốn hút ánh nhìn của cả trẻ em lẫn người lớn.
Loại hình nghệ thuật gắn liền với tuổi thơ của trẻ em Việt Nam. (Ảnh minh họa)
Tò he vào đời sống đương đại
Ngày nay, tò he không chỉ là đồ chơi dân gian mà còn trở thành biểu tượng văn hóa trong các sự kiện nghệ thuật và du lịch. Nhiều nghệ nhân đã đưa tò he ra khỏi không gian làng quê, mang nó tới các phố cổ Hà Nội, không gian văn hóa quốc tế, giới thiệu như một món quà lưu niệm đậm chất Việt.
Một trong những nhân vật tiêu biểu là nghệ nhân Nguyễn Văn Thành, người đã thành công trong việc “hiện đại hóa” tò he mà vẫn giữ được nét truyền thống. Anh chia sẻ: “Để hấp dẫn giới trẻ, tôi thường tạo hình các nhân vật hoạt hình, ca sĩ nổi tiếng hay thậm chí các biểu tượng văn hóa đại chúng. Điều đó giúp tò he trở nên gần gũi và mới mẻ.”
Tò he hiện đại được biến đổi với đa dạng hình ảnh và màu sắc.
Không chỉ xuất hiện trong các lễ hội, tò he còn được sử dụng trong các dự án nghệ thuật cộng đồng, giúp trẻ em khám phá văn hóa dân gian qua hoạt động nặn tò he. Một số bảo tàng dân gian đã mở lớp dạy nặn tò he, giúp các em hiểu thêm về lịch sử và giá trị văn hóa của món đồ chơi này.
Tò he không chỉ là một sản phẩm văn hóa dân gian mà còn là biểu tượng cho sự sáng tạo không ngừng của người Việt. Dù trải qua nhiều biến đổi, tò he vẫn giữ nguyên sức hút nhờ sự thích ứng và sáng tạo liên tục của các nghệ nhân. Giữa dòng chảy hiện đại, những con tò he vẫn là minh chứng sống động cho sức mạnh của văn hóa truyền thống Việt Nam.
