Hà Nội – mảnh đất ngàn năm văn hiến không chỉ nổi tiếng với những di tích lịch sử mà còn là cái nôi của ẩm thực Việt Nam. Ẩm thực Hà Nội phản ánh lối sống thanh lịch, tinh tế của người dân Kinh kỳ, đồng thời là minh chứng sống động cho sự giao thoa văn hóa giữa các vùng miền trong dòng chảy lịch sử. Theo nghiên cứu của GS Trần Quốc Vượng (2016), ẩm thực Hà Nội không chỉ là nhu cầu sinh học mà còn là nét văn hóa, chứa đựng những thông điệp sâu xa về phong tục, tập quán của người dân nơi đây.
Tinh hoa trong từng món ăn
Ẩm thực Hà Nội nổi bật với sự tinh tế trong cách chọn lựa nguyên liệu và chế biến. Người Hà Nội luôn chú trọng đến sự hài hòa trong hương vị: không quá cay như miền Trung, không quá ngọt như miền Nam. Theo nghiên cứu của Viện Văn hóa Ẩm thực Việt Nam (2020), bún chả, phở, bún thang, bánh cuốn Thanh Trì… là những món ăn mang đậm dấu ấn Hà thành, vừa dân dã vừa sang trọng.
Phở Hà Nội – món ăn quốc hồn quốc túy – không chỉ đặc trưng bởi nước dùng trong, vị ngọt thanh từ xương hầm mà còn bởi bánh phở mềm, thịt bò thái mỏng. Mỗi tô phở là sự hòa quyện của các nguyên liệu theo tỷ lệ vàng, tạo nên hương vị riêng biệt mà không nơi nào có được. Trong cuốn sách “Người Hà Nội chuyện ăn, chuyện uống một thời” của tiến sĩ cổ sinh vật học Vũ Thế Long), phở Hà Nội thể hiện rõ sự cầu kỳ trong chế biến, đồng thời thể hiện phong cách sống tao nhã của người dân.
Mâm cơm gia đình ở Hà Nội. (Ảnh minh họa)
Bữa ăn gia đình – Nơi kết nối tình thân
Phong tục ẩm thực của người Hà Nội còn thể hiện rõ qua bữa ăn gia đình. Trong không gian ấm cúng, bữa cơm không chỉ là dịp quây quần mà còn là nơi bày tỏ sự hiếu thảo, kính trọng với ông bà, cha mẹ. Người Hà Nội thường ăn uống nhẹ nhàng, chậm rãi, không vội vàng. Mâm cơm truyền thống luôn có bát nước mắm dầm ớt, đĩa rau sống, canh chua thanh mát để cân bằng vị.
Những ngày Tết hay lễ hội, mâm cỗ Hà Nội luôn cầu kỳ, biểu thị sự trang trọng. Trong Tết Nguyên Đán, người Hà Nội chuẩn bị bánh chưng xanh, giò lụa, dưa hành… tượng trưng cho sự hòa hợp giữa đất – trời, âm – dương. Mỗi món ăn trên mâm cỗ ngày Tết không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là sự thể hiện lòng thành kính với tổ tiên.
Trong lễ hội làng, các món như bánh dày Quán Gánh, cốm làng Vòng lại biểu trưng cho sự kết nối với thiên nhiên, đất trời. Phong tục làm bánh dày thể hiện ước vọng phồn thịnh, hòa bình của người dân.
Phong tục ẩm thực Hà Nội là sự kết tinh từ truyền thống lâu đời, chứa đựng trong đó là tinh thần thanh lịch, trang nhã của người dân Kinh kỳ. Những món ăn không chỉ là sự giao hòa giữa vị giác và khứu giác mà còn là cầu nối giữa các thế hệ. Bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa ẩm thực ấy là nhiệm vụ của mỗi người dân Hà Nội trong dòng chảy hiện đại hóa hôm nay.
