Trong thế giới kiến trúc, có những không gian không chỉ để bước qua, mà còn để sống lại ký ức, cảm nhận thời gian và không gian một cách sâu sắc. “Sân trong Sân” tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám là một ví dụ tiêu biểu về một tác phẩm kiến trúc đương đại, không chỉ mang tính thẩm mỹ, mà còn chứa đựng một câu chuyện đầy ý nghĩa. Được thiết kế bởi atelier tho.A, “Sân trong Sân” là một không gian đặc biệt, được dệt nên từ sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, giữa những giá trị văn hóa lâu đời và hơi thở tươi mới của kiến trúc đương đại.
Một không gian giữa những ngưỡng cửa thời gian
Văn Miếu – Quốc Tử Giám, biểu tượng của tri thức và học vấn, là nơi kết nối với quá khứ hưng thịnh của nền giáo dục Việt Nam, là nơi những sĩ tử xưa đã mơ về khoa bảng, nơi những bước chân xưa thấm đẫm từng viên gạch cổ kính. Từ Đại Trung Môn, không gian được mở rộng dẫn dắt khách tham quan vào khu Thái Học, nơi những lớp kiến trúc nối tiếp nhau, như những tầng lễ nghi, có vai trò không chỉ như là một phần của di sản, mà còn như một lời mời gọi vào hành trình tri thức. Trong bối cảnh ấy, không gian “Sân trong Sân” xuất hiện như một ngưỡng cửa mới, mở ra một không gian đối thoại giữa kiến trúc hiện đại và ký ức của quá khứ.
Tác phẩm “Sân trong Sân” của atelier tho.A không chỉ đơn giản là một công trình kiến trúc, mà là một lời đối thoại đương đại với quá khứ. Vượt lên trên những định nghĩa thông thường về một sân, tác phẩm này tạo ra một không gian vừa cởi mở, vừa sâu lắng, vừa giữ được tính chất thiêng liêng của những di sản văn hóa truyền thống. Các vòm tre đan xen không chỉ là hình thức kiến trúc mà còn là những cầu nối tinh tế giữa hai thời kỳ khác nhau – một kết nối khéo léo giữa nghệ thuật đương đại và những giá trị lịch sử.
Một không gian kiến trúc giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, nơi những vòm tre dịu dàng mở ra ngưỡng cửa mới cho ký ức và tri thức. (Ảnh: Lê Lai)
Kiến trúc của ký ức: Vòm tre và không gian mở
Không phải là những khối đá, bê tông hay gỗ nặng nề, “Sân trong Sân” được dựng lên từ chín vòm tre. Chất liệu tre nhẹ nhàng, thanh thoát này có thể tháo lắp, tạo cảm giác như một tác phẩm nghệ thuật luôn linh hoạt, thay đổi theo thời gian mà không làm xáo trộn không gian xung quanh. Những vòm tre, sắp xếp theo bố cục hướng tâm, gợi lên hình ảnh những mái lều sĩ tử xưa, nơi những giấc mơ khoa bảng từng được ươm mầm, nơi con đường học vấn của bao thế hệ đã bắt đầu.
Tre, với đặc tính nhẹ và dễ uốn nắn, không chỉ là vật liệu phù hợp để tạo ra những hình thái mềm mại, dễ dàng hòa nhập với không gian, mà còn mang đến một giá trị văn hóa sâu sắc. Tre là hình ảnh của sự giản dị, khiêm tốn, nhưng cũng vô cùng bền bỉ, như những giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam. Chín vòm tre không chỉ là những kiến trúc đơn giản, mà còn là biểu tượng của sự chăm chút, của sự kỳ vọng và thách thức, như những chiếc lều nhỏ xưa kia mà các sĩ tử đã ngồi viết bài thi, dâng lên ước mơ vươn tới đỉnh cao của tri thức.
Với mỗi bước chân qua ‘Sân trong Sân’, quá khứ trở lại sống động qua từng vòm tre, nhắc nhở chúng ta về những giá trị văn hóa bền bỉ của dân tộc. (Ảnh: Lê Lai)
Mở không gian cho ký ức sống lại
Cách lựa chọn vật liệu và kỹ thuật đan tre của tác phẩm “Sân trong Sân” không chỉ đơn thuần là một sự sắp đặt kiến trúc mà còn là cách tôn vinh sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Vòm tre không chỉ mở ra không gian cho các du khách, mà còn để cho ký ức của quá khứ có thể sống lại trong một hình thức mới mẻ. Mỗi vòm tre như một ngưỡng cửa, một bước đi vào một không gian nơi thời gian không còn là rào cản, mà là sự tiếp nối vô tận giữa những giá trị của quá khứ và hiện tại.
Hình thức đan tre không chỉ đơn giản là sự lựa chọn về kỹ thuật xây dựng, mà là một phần của cách sắp xếp không gian tôn trọng nhịp thở của di sản. Bằng cách giữ khoảng trống và cho phép không gian xung quanh “hít thở”, “Sân trong Sân” tạo ra một môi trường sống động và linh hoạt, nơi quá khứ không bị lãng quên, mà lại được tiếp nối một cách tự nhiên, như một phần của dòng chảy thời gian.
“Sân trong Sân” là một phần trong hành trình “Trải Nghiệm Một Đêm Hóa Sĩ Tử”, một sự kiện do Samsung Việt Nam phối hợp cùng Trung tâm hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu Quốc Tử Giám tổ chức. Tác phẩm này không chỉ là một công trình kiến trúc, mà còn là một dấu lặng, làm dày thêm trải nghiệm văn hóa về đêm. Khi ánh sáng từ các thiết bị hiện đại chiếu rọi lên, những giá trị tri thức bền bỉ của dân tộc Việt Nam lại được làm sáng tỏ. “Sân trong Sân” không chỉ là một không gian kiến trúc, mà là một hành trình khám phá, nơi ánh sáng và bóng tối hòa quyện, đưa người tham dự vào một không gian vừa xưa cũ, vừa đương đại, vừa gần gũi, vừa thiêng liêng.
“Sân trong Sân” tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám là một ví dụ điển hình về cách mà kiến trúc đương đại có thể hòa quyện với di sản văn hóa truyền thống. Tác phẩm không chỉ là một không gian nghệ thuật, mà còn là một biểu tượng của sự tôn vinh tri thức, di sản và ký ức dân tộc. Khi bước vào không gian này, chúng ta không chỉ thấy những vòm tre nhẹ nhàng, mà còn cảm nhận được sự rung động của những giá trị văn hóa lâu đời, được hồi sinh qua từng chi tiết kiến trúc, mỗi bước chân của du khách. Bởi vì trong kiến trúc, có những ngưỡng cửa mà mỗi chúng ta phải đi qua để cảm nhận những giá trị vô giá mà chúng mang lại.
